Οι ασθένειες της καστανιάς

Θα αναφερθούμε σε δυο ασθένειες της καστανιάς που είναι καταστρεπτικές για τα δένδρα και το χειρότερο πολύ δύσκολα αντιμετωπίζονται.

Οι παραγωγοί μέχρι σήμερα ξέρουν για την καρπόκαψα, το ρόδινο και το κόκκινο σκουλήκι που προσβάλλουν τους καρπούς, τη μαύρη αφίδα που προκαλεί ζημιές στα νεαρά φύλλα και τους τρυφερούς βλαστούς, καθώς και τα ξυλοφάγα έντομα που υποβαθμίζουν την ξυλεία της καστανιάς.

Λίγοι θα έχουν ακούσει για τη μελάνωση και το έλκος. Πιστεύαμε ότι αυτά ήταν προβλήματα που αφορούσαν άλλες περιοχές: τη Χαλκιδική, την Καστοριά, τη Φθιώτιδα, τη Μαγνησία. Τώρα, εργαστηριακοί έλεγχοι που έκανε το Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών σε δείγματα της περιοχής μας, απέδειξαν ότι δυστυχώς από δω και πέρα με τα έλκη θα αποκτήσουμε ιδιαίτερη οικειότητα.

Η μελάνωση και το έλκος είναι ασθένειες μολυσματικές που τις δημιουργεί μύκητας, μεταδίδονται από δέντρο σε δέντρο με διάφορους τρόπους και τα αποτελέσματα είναι καταστρεπτικά.

Η μελάνωση, η πιο επιζήμια ασθένεια της καστανιάς, οφείλεται στο μύκητα Phytophthora cinnamomi και Phytophthora cambivora. Η μόλυνση ξεκινάει από τα ριζικά τριχίδια, προχωρεί σε μεγάλες ρίζες και καταλήγει στη βάση του κορμού που εμφανίζει πλέον το τυπικό της ασθένειας. Αποτέλεσμα της προσβολής είναι η καταστροφή του κάμβιου, η αναστολή της αύξησης του πάχους της ρίζας, το σχίσιμο του φλοιού και η εκροή χυμού απ’ τα γυμνά τμήματα που δημιουργούν τα έλκη στις κεντρικές ρίζες και στη βάση του κορμού, ο οποίος λόγω της οξείδωσης των ταννινών που περιέχει παίρνει ένα μαύρο χρώμα (απ’ αυτό και το όνομα μελάνωση).

Αρχικά τα έλκη αυτά περιορίζονται στη μία πλευρά του κορμού. Σε προχωρημένο στάδιο περιζώνουν όλο τον κορμό. Τα συμπτώματα της προσβολής εκφράζονται με προοδευτική ξήρανση της κορυφής του δέντρου και είναι:

- Κλαίουσα εμφάνιση των φύλλων.

- Αποκαλύπτονται οι αχινοί και διαγράφονται έντονα στον ουρανό.

- Τα φύλλα κιτρινίζουν ελαφρά, αλλά ποτέ δεν πέφτουν.

- Την επόμενη άνοιξη εμφανίζονται πολλοί νεκροί βλαστοί.

- Τα επόμενα χρόνια εμφανίζονται όλο και περισσότερα συμπτώματα, ώσπου τελικά έρχεται και ο θάνατος των δέντρων.

- Η ασθένεια εξελίσσεται αργά και όλα αυτά μπορεί να κρατήσουν μέχρι και δέκα χρόνια.

eikona5.jpg

Για το έλκος αιτία είναι ο μύκητας cryptonectria parasitica που προσβάλλει ολόκληρο το εναέριο τμήμα της καστανιάς - κορμό, βραχίονες και κλαδιά - και τους δημιουργεί έλκη τα οποία αναπτύσσονται γρήγορα και ξεραίνουν τα τμήματα που βρίσκονται πάνω απ’ αυτά.

Τα έλκη στα νεαρά κλαδιά είναι κιτρινοκόκκινα ή καστανοκόκκινα και διακρίνονται σαφώς απ’ το χρώμα του υγιούς φλοιού. Εάν στο προσβεβλημένο τμήμα του κλάδου το παράσιτο επιφέρει τη νέκρωση του φλοιού και του κάμβιου, τότε το έλκος εμφανίζεται βυθισμένο.

Εάν το κάμβιο δεν καταστραφεί, τότε σχηματίζονται νέα στρώματα φλοιού και ως εκ τούτου το έλκος επεκτείνεται, εξογκώνεται και παρουσιάζει επιμήκεις ρωγμές.

Με την πάροδο του χρόνου τα έλκη γίνονται ανώμαλα, η επιφάνεια γεμίζει ρυτίδες και τελικά τμήματα του φλοιού ξεκολλούν απ’ το ξύλο.

Οι καρποφορίες του μύκητα, τα πυκνίδια (έχουν μέγεθος κεφαλιού καρφίτσας και είναι πορτοκαλόχρωμα) σχηματίζουν ένα στρώμα και περιβάλλονται από μία γλοιώδη ουσία. Προσκολλούνται σε έντομα και πουλιά και έτσι μεταφέρονται σε μεγάλες ή μικρές αποστάσεις.

Τα νεαρά δέντρα, όταν προσβληθούν, πεθαίνουν σε 3 – 4 χρόνια ενώ τα μεγαλύτερης ηλικίας σε 8 – 10 χρόνια.

Δε θα πω περισσότερα για τις ασθένειες αυτές που καταστρέφουν την καστανιά, ούτε για την καταπολέμησή τους (ξελάκκωμα, επαλείψεις με βορδιγάλειο πολτό, οξυχλωριούχο χαλκό κτλ).

Αλλά η καστανιά στην περιοχή μας πρέπει να υπάρχει γιατί:

Παράγει καρπούς (κάστανα) κάθε χρόνο.

Παράγει πολύτιμη ξυλεία.

Είναι δέντρο που αυξάνεται γρήγορα.

Αναπτύσσεται σε δασικά εδάφη σε υψόμετρο 400 ως 1000 μέτρα.

Δημιουργεί εξαιρετικά οικοσυστήματα για την άγρια πανίδα, καθόσον ο καρπός της είναι ιδιαίτερα θρεπτικός.

Δημιουργεί ελκυστικά δάση από αισθητική άποψη.

Αποτελεί κατάλληλο είδος για βιοκαλλιέργεια.

Είναι δέντρο ανθεκτικό στις δασικές πυρκαγιές.

Επιδοτείται από τον κοινοτικό κανονισμό 1257/1999 και το πρόγραμμα ενίσχυσης νέων αγροτών.

(Ομιλία του Στρατή Αν. Καζατζή στην κεντρική εκδήλωση της 3ης Γιορτής Κάστανου του Δήμου Αγιάσου. Κινηματοθέατρο Αναγνωστηρίου Αγιάσου Κυριακή 12-11-2006, 7 μ.μ.)