Σύντομη ιστορία του λαϊκού κινήματος στην Αγιάσο

Είναι γνωστό ότι τούτο το κεφαλοχώρι με τους εφτά περίπου χιλιάδες κατοίκους τις πρώτες δεκαετίες του αιώνα μας, με τους 750 περίπου πρόσφυγες που προστέθηκαν αμέσως μετά τη μικρασιατική καταστροφή, με τον πάρα πολύ μεγάλο αριθμό ακτημόνων αγροτών που στην ουσία ήταν μεροκαματιάρηδες εργάτες, με τον επίσης πάρα πολύ μεγάλο αριθμό μικροτεχνιτών που κι αυτοί ήταν ουσιαστικά μεροκαματιάρηδες, με το μεγαλύτερο και ευφορότερο μέρος του γεωργικού κλήρου στα χέρια λίγων ιδιοκτητών, και με έντονη πνευματική παράδοση, ήταν ένας πολύ κατάλληλος χώρος στον οποίο από λόγους ιστορικής και κοινωνικής αναγκαιότητας οι σπόροι και οι ιδέες των κοινωνικών μετασχηματισμών που συντελούνταν στο πρώτο τέταρτο του αιώνα μας θα φύτρωναν και θα βλάσταιναν πολύ σύντομα.

Έτσι δεν είναι περίεργο που μέσα στους μετρημένους στα δάχτυλα δυο χεριών γενάρχες, θα ’λεγα, του κινήματος στη Λέσβο, που ανοίγουν γραφεία του Κόμματος στη Μυτιλήνη αμέσως μετά τη μικρασιατική καταστροφή, όπως ο Αχιλλέας Κοντάρας, ο Γιώργης Βουγιούκας, ο Παναγιώτης Μπονέλλης, ο Νίκος Πασαλής, ο Ευθύμης Δεμερτζής και μερικοί άλλοι, είναι και ένας Αγιασώτης. Ο Φώτης Μπράτσος.

fotis_mpratsos.jpg

Αμέσως έπειτα, στις αρχές του 1925, με την καθοδήγηση του Μπράτσου, φτιάχνεται ο πρώτος κομματικός πυρήνας στην Αγιάσο, που απαρτίζεται από τον ίδιο τον Μπράτσο, το Λεωνίδα Κουζέλη και το Λεωνίδα Αϊβαλιώτη.

Αυτή η μικρή οργάνωση αποτελεί τη μαγιά, το προζύμι που με ταχύ ρυθμό αρχίζει να φουσκώνει. Μετά λίγα χρόνια παίρνει τη μορφή μιας γερής κομματικής οργάνωσης βάσης του ΚΚΕ και οργανώνει, καθοδηγεί και μεθοδεύει όλους τους διεκδικητικούς αγώνες του εργαζόμενου λαού της Αγιάσου.

Το 1929 ψηφίζεται το «Ιδιώνυμο» και αρχίζει η εξοντωτική δίωξη των κομμουνιστών. Όχι φυσικά πως δεν υπήρχαν και προηγούμενα διώξεις αλλά με το «Ιδιώνυμο» η δίωξη έγινε συστηματικότερη και αγριότερη.

Παρόλα αυτά η Οργάνωση Αγιάσου του ΚΚΕ συνεχίζει τη δράση της χωρίς να κάνει ούτε ένα βήμα πίσω από τους στόχους της και τους σκοπούς της.

Ήδη με την καθοδήγηση της κομματικής οργάνωσης έχουν δημιουργηθεί Ένωση Ακτημόνων Αγροτών και Σωματείο Εργατών Γης.

Έτσι φτάνουμε στα γεγονότα του Φλεβάρη του 1930. Ο λαός οργανωμένα, με τους εκπροσώπους του της Ένωσης Ακτημόνων και του Σωματείου Αγροτών, ζητάει δουλειά και ψωμί. Σε απάντηση συλλαμβάνεται ο κομμουνιστής Στρατής Σκλέπος, φέρνουν εδώ ένα λόχο στρατού για εκφοβισμό, έρχεται Νομάρχης και Στρατιωτικός Διοικητής. Τελικά στήνουν ένα καζάνι συσσιτίου για τους πεινασμένους και την επόμενη, όταν κατεβαίνει στη Μυτιλήνη, ύστερα από πρόσκληση του νομάρχη, αντιπροσωπεία για να συζητήσει τα υπόλοιπα αιτήματα των ανέργων, συλλαμβάνεται και οδηγείται στη φυλακή.

Είναι από τα πρώτα χτυπήματα αλλά η οργάνωση συνεχίζει απτόητη τη δράση της. Έτσι στις εκλογές του 1931 το ΚΚΕ πλησιάζει τους 600 ψήφους. Σ’ αυτή τη συνεχή άνοδο του Κόμματος η άρχουσα τάξη απαντά με το «ιδιώνυμό» της. Αρχίζει τις εκτοπίσεις. Η Γαύδος κι άλλα ξερονήσια δέχονται τους εξόριστους Αγιασώτες κομμουνιστές. Γιάννης Πατράκης, Στέλιος Μπράτσος, Προκόπης Σουσαμλής, Νικόλας Μπουρλής ή Σούμας, Παναγιώτης Καραδεμίρης ή Σκλέπος, Παναγιώτης Σαρέλλης, Στρατής Κουταλέλης ή Ταζιανός και αρκετοί άλλοι είναι τα θύματα της μανίας καταδίωξης που πιάνει την άρχουσα τάξη όσο βλέπει την ανοδική πορεία του κόμματος. Απ’ αυτούς ο Παναγιώτης Καραδεμίρης πεθαίνει από τις κακουχίες όταν τον μεταγάγουνε σ’ ένα κρατητήριο στη Σητεία Κρήτης. Είναι ο πρώτος νεκρός η πρώτη αιμάτινη προσφορά της Κ.Ο. Αγιάσου του ΚΚΕ για το ψωμί, τη λευτεριά και την τιμή του Λαού.

karademiris_panagiotis.jpg

Το 1934 βγαίνει για πρώτη φορά κομμουνιστής δημοτικός σύμβουλος. Είναι ο Φώτης Μπράτσος. Ταυτόχρονα την ίδια χρονιά με τους αγώνες του Σωματείου Εργατών Γης, που καθοδηγείται άμεσα από την Κ.Ο., αρχίζει να καθιερώνεται το οχτάωρο και επιτυγχάνονται διάφορες άλλες κατακτήσεις των εργαζομένων. Την επόμενη χρονιά, το 1935, που το Κόμμα έβγαλε βουλευτή στη Λέσβο, οι ψήφοι στην Αγιάσο ξεπέρασαν τους 600. Οι χρονιές 1935, 1936 είναι χρονιές συνεχούς δράσης της οργάνωσης, που καθοδηγεί, οργανώνει και πρωτοστατεί στις κινητοποιήσεις και τις διεκδικήσεις των εργαζομένων. Η βασιλική δικτατορία του Μεταξά έρχεται ακριβώς για να χτυπήσει, να αναστείλει και να πισωδρομήσει όλο αυτό το λαϊκό κίνημα – που είναι πανελλαδικό - και αμέσως επιδίνεται σ’ ένα όργιο δίωξης κάθε προοδευτικού στοιχείου και φυσικά τα πρώτα και καλύτερα θύματά της είναι οι κομμουνιστές. Ανάφη, Ίος, Σύκινος, Φολέγανδρος κι άλλα ξερονήσια του Αιγαίου γεμίζουν από εξόριστους κομμουνιστές και η Κ.Ο. Αγιάσου πληρώνει με μια πληθώρα μελών και στελεχών της το αντικομμουνιστικό αμόκ της δικτατορίας. Μήτσος Πιταούλης, Γιάννης Δελόγκος, Προκόπης Μπουρλής ή Σούμας, Αριστείδης Μπαντέλης, Στρατής Κουταλέλης ή Ταζιανός, Μήτσος Τσουπής, Σωκράτης Φραντζής, Αντώνης Παπουτσής, Γιάννης Πετεινέλλης, Αριστείδης Βάλεσης, Παντελής Βουρλής, Ηλίας Κακαλιός, Αριστείδης Σάββας, Σπύρος Κολομόνδος, Γρηγόρης Κουντουρέλης, Νίκος Χατζησταύρος και πολλοί άλλοι είναι η προσφορά στον κομμουνιστοφάγο Μολώχ της φασιστικής δικτατορίας. Η Οργάνωση δέχεται ένα γερό χτύπημα - όπως και όλο το Κόμμα – αλλά παρόλα αυτά δεν κάμπτεται, δεν σβήνει, δεν ξεριζώνεται. Τα θεμέλιά της κρατάνε γερά μέσα στην ψυχή και το νου του λαού της Αγιάσου.

Τα παιδιά της στους τόπους της εξορίας, στις φυλακές, στο κάτεργο της Ακροναυπλιάς και παντού αλλού κρατάν ψηλά και επάξια τη σημαία του αγώνα και της τιμής. Εδώ  διατηρούνται παράνομοι πυρήνες που παρόλο που έχουν αποκοπεί από την καθοδήγηση προσπαθούν να αναπτύξουν πρωτόβουλα παράνομη δράση.

lesvioi_akronaypliotes.jpg

Το 1940 με την κήρυξη του πολέμου όλοι οι δεσμώτες κομμουνιστές και φυσικά και οι Αγιασώτες ζητούν αν πάνε να πολεμήσουν στο μέτωπο. Η βασιλομεταξική, όμως, δικτατορία, που σκόπευε να ρίξει μόνο λίγες ντουφεκιές «για την τιμή των όπλων», δεν τους το επιτρέπει. Αντίθετα κάνει κάτι άλλο. Με την κατάρρευση του μετώπου και την κατάληψη της χώρας από τους Γερμανούς παραδίνει τους δεσμώτες κομμουνιστές με πρωτόκολλο παράδοσης και παραλαβής στους ναζιστές καταχτητές. Ανάμεσα στους παραδοθέντες και αρκετοί Αγιασώτες κομμουνιστές. Αντώνης Παπουτσής, Δημήτρης Πιταούλης, Αριστείδης Σάββας, Ηλίας Κακαλιός. Από αυτούς ο Αριστείδης Σάββας πεθαίνει απ’ τις κακουχίες στο κάτεργο της Λάρισας, όπου τους είχαν μεταφέρει οι Γερμανοί κι ο Ηλίας Κακαλιός εκτελείται με τους διακόσιους στην Καισαριανή την Πρωτομαγιά του ’44.

Ο Αντώνης Παπουτσής κι ο Δημήτρης Πιταούλης κατορθώνουν να δραπετεύσουν από το κολαστήρι του Χαϊδαριού, για να συνεχίζουν τον αγώνα. Επίσης κι όλοι οι άλλοι, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο κατορθώνουν να ξεφύγουν από τόπους της εξορίας και επιστρέφοντας εδώ ρίχνονται με καινούρια δύναμη στην ανασυγκρότηση της Οργάνωσης.

Στα τέλη του 1941 έρχεται εδώ κρυφά δραπέτης από το σανατόριο-φυλακή του Ασβεστοχωρίου Θεσσαλονίκης, ο Γρηγόρης Κουντουρέλης. Βρίσκει τους παλιούς συντρόφους και μαζί βάζουν τις βάσεις για την πρώτη ομάδα αντίστασης ενάντια στους καταχτητές της πατρίδας. Η μικρή αυτή ομάδα αρχίζει να συσπειρώνει γύρω της όλα τα προοδευτικά στοιχεία, όλους τους δημοκράτες, όλους τους πατριώτες. Γίνεται μια συστηματική δουλειά κι έτσι με την ίδρυση του ΕΑΜ, το ΕΑΜ της Αγιάσου είναι έτοιμο. Ψυχή, νους, αίμα και καρδιά του ΕΑΜ στο χωριό μας, σ’ όλη τη διάρκεια της κατοχής, είναι η Κ.Ο. Αγιάσου του ΚΚΕ. Αυτό χωρίς να παραβλέπουμε ή να θέλουμε να υποτιμήσουμε τη θαυμαστή προσφορά και όλων των άλλων πατριωτικών και προοδευτικών δυνάμεων που συμμετείχαν σ’ αυτό.

Το ΕΑΜ υπήρξε η μία και μοναδική αντιστασιακή οργάνωση στο χώρο της Αγιάσου. Η οργάνωση εκείνη κατόρθωσε να συσπειρώσει στους κόλπους της το μέγιστο ποσοστό του πληθυσμού.

elas-1.jpg

Μετά την απελευθέρωση και την επικράτηση του μεταβαρκιζιανού καθεστώτος η Κ.Ο. Αγιάσου του ΚΚΕ κλήθηκε γι’ άλλη μια φορά να υπερασπίσει τα συμφέροντα του λαού, ενάντια στην επιβουλή της ντόπιας άρχουσας πλουτοκρατικής τάξης και των Άγγλων και Αμερικάνων επεμβασιών.

Ήταν αυτή την εποχή μια γερή οργάνωση με ένα πολύ καλό στελεχικό δυναμικό που το απάρτιζαν όλοι οι παλιοί δοκιμασμένοι σύντροφοι μαζί με τα νέα μέλη που είχαν διαπαιδαγωγηθεί μέσα στο αντιστασιακό πνεύμα της Κατοχής.

Στη δίνη του Εμφυλίου, που με πρόθεση και σύστημα οδήγησαν τη χώρα μας οι Αγγλοαμερικάνοι ιμπεριαλιστές μαζί με τους ντόπιους πλουτοκράτες συμμάχους τους, η Κ.Ο. Αγιάσου στάθηκε επάξια στο μετερίζι της δίνοντας τα καλύτερα παιδιά της προσφορά πάντοτε για την τιμή, τη λευτεριά και το ψωμί του λαού.  Δεκάδες οι φυλακισμένοι κα οι εξόριστοι. Δεκάδες αυτοί που κράτησαν ντουφέκι στα βουνά. Δεκάδες αυτοί που βασανίστηκαν στα μπουντρούμια και δεινοπάθησαν και σακατεύτηκαν χρόνια και χρόνια στις φυλακές. Δεκάδες οι νεκροί μας.

Ύστερα από τη λήξη του Εμφυλίου, τα μέλη και τα στελέχη της ΚΟ, όσα δεν εξακολουθούσαν να παραμένουν στις φυλακές κι όσα δεν εξοντώθηκαν, συνέχισαν την πάλη μέσα απ’ τις γραμμές της τότε ΕΔΑ, μιας και το κόμμα ήταν εκτός νόμου.

Και πάλι η αμερικανοκίνητη χούντα του 1967 έστρεψε τη μανία ενάντια στους κομμουνιστές και γι’ άλλη μια φορά. Η Γιούρα και η Ικαριά φιλοξένησαν τους λαϊκούς αγωνιστές μας. Αμέσως μετά την πτώση της χούντας και από τις πρώτες μέρες της νομιμοποίησης του Κόμματος στήνεται στην Αγιάσο Κ.Ο., που απαρτίζεται από παλιά και νέα μέλη και αρχίζει και πάλι να καθοδηγεί και να οργανώνει τους λαϊκούς αγώνες. Στα χρόνια της μεταπολίτευσης καταγράφονται πολλές απεργιακές κινητοποιήσεις και συμμετοχές σε παλλεσβιακά (κυρίως παναγροτικά) συλλαλητήρια.

Τις τελευταίες δεκαετίες, μετά την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού, τις διεθνείς ανακατατάξεις και την αλλαγή των πολιτικών συσχετισμών, τις διαδοχικές διασπάσεις του ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος, την ισοπεδωτική επικράτηση του άκρατου φιλελευθερισμού και την ενσωμάτωση στο αστικό σύστημα της σοσιαλδημοκρατίας και της λεγόμενης ανανεωτικής Αριστεράς, την επίδραση της λυσσαλέας αστικής προπαγάνδας, το λαϊκό κίνημα βρίσκεται σε υποχώρηση και προσπαθεί να ανασυνταχθεί τόσο σε τοπικό και εθνικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο.