Τα λιοτρίβια της Αγιάσου

Τα λιοτρίβια της Αγιάσου

Για την ελαιοποίηση της μεγάλης παραγωγής υπήρχαν τα παλιά τα χρόνια στο χωριό ελαιόμυλοι, σ’ όλες σχεδόν τις συνοικίες. Επειδή δεν προλάβαιναν να κατεργαστούν τις ελιές, για να μη χαλάσουν, τις αλάτιζαν. Τα αμπάρια τα είχαν οι παραγωγοί στα σπίτια τους. Οι ελαιόμυλοι κάνανε μόνο την ελαιοποίηση.

mylopetra.jpg

Το 1877 έγινε στο Καμπούδι το πρώτο ατμοκίνητο ελαιοτριβείο, η παλιά μηχανή, με 4 υδραυλικά πιεστήρια και αποθήκες ελιάς (αμπάρια) και λαδιού. Σήμερα στη θέση του είναι το Δημοτικό Κέντρο Νεότητας και το σχολικό συγκρότημα του Γυμνασίου-Λυκείου Αγιάσου.

Το 1885-1900 έγινε το δεύτερο στο Σταυρί, του Παναγιώτη Σαπουναδέλλη ή Τοκιστή, με 4 υδραυλικά πιεστήρια, αποθήκες ελιάς και λαδιού. Διατηρούνται το φουγάρο και ερείπιά του.

Το 1900 έγινε στο Καμπούδι το τρίτο ελαιοτριβείο, η καινούρια μηχανή, με 6 πιεστήρια και αποθήκες ελιάς. Πάντα όμως λειτουργούσε με πέντε, γιατί το έκτο ήταν χαλασμένο. Γύρω στο 1973 ανακαινίστηκε και ηλεκτροκινήθηκε.  Από το 1990 δεν λειτουργεί.

Το 1913-1914 έγινε το τέταρτο ελαιοτριβείο του Γρηγορίου Τζανετή στο Σταυρί με ένα πιεστήριο. Στη θέση του σήμερα είναι το μίνι μάρκετ της Γεωργίας Βίγλατζη (τέως αρτοποιείο Μιχάλη Βουρλή).

Το 1917-1918 έγινε το Πέμπτη στο Καμπούδι, των Σκουτέλη-Δεμιργκέλη. Το αγόρασαν οι αδελφοί Βουνάτσου και το ανακαίνισαν. Εδώ και πολλά χρόνια δεν λειτουργεί.

Το 1935-1936 έγινε το έκτο του Ελαιουργικού Πιστωτικού Συνεταιρισμού Αγιάσου (νυν Αγροτικού Συνεταιρισμού Αγιάσου), με 4 πιεστήρια. Εκσυγχρονίστηκε και λειτουργεί με φυγοκεντρικό σύστημα. Είναι το μόνο ενεργό ελαιοτριβείο στην Αγιάσο.

Το 1908 έγινε το έβδομο στην Καρύνη των αδελφών Δημητρίου και Παναγιώτη Δουκάρου, με 4 πιεστήρια. Σήμερα μένουν μόνο το φουγάρο και οι κτιριακές εγκαταστάσεις του.

elaiotriveio_karinis.jpg

Αναλυτικότερα ιστορικά στοιχεία:

Το δημοτικό ελαιοτριβείο στο «Καμπούδι» απέναντι από το δημοτικό γυμναστήριο. Πρόκειται για τεράστιο κτιριακό συγκρότημα που περικλείεται από ψηλό λιθόκτιστο μανδρότοιχο και βρίσκεται επί του κεντρικού δημοτικού δρόμου στο «Καμπούδι» απέναντι από το δημοτικό γήπεδο Αγιάσου. Το συγκρότημα αποτελείται από το κυρίως κτίριο του παλιού ελαιοτριβείου και από βοηθητικά κτίσματα (αμπάρια ή μπατές) τα οποία είναι κατασκευασμένα στον αύλειο χώρο του. Το κυρίως κτίριο του ελαιοτριβείου στεγάζεται με παραδοσιακή δίρριχτη κεραμοσκεπή με βυζαντινά κεραμίδια. Τα βοηθητικά κτίσματα (παλιότερα ήταν αποθήκες ελαιοκάρπου, ελαιολάδου, κλπ) είναι, είτε λιθόκτιστα, είτε μεικτής κατασκευής δηλαδή λιθοδομή με στοιχεία συμπαγούς τουβλοδομής, συμπληρωμένη με ξύλινα στοιχεία. Καλύπτονται με δίρριχτη ξύλινη κεραμοσκεπή με βυζαντινά κεραμίδια. Η χρονολογία κατασκευής του κτιριακού αυτού συγκροτήματος ανάγεται στις αρχές του αιώνα (περίπου το 1900).

Το παλιό ελαιοτριβείο της Παναγίας Αγιάσου που χτίστηκε το 1879 στο «Καμπούδι». Επειδή οι ελαιόμυλοι που σώθηκαν από τη μεγάλη πυρκαγιά του 1877 (γιαγκίνι) δεν επαρκούσαν για την έκθλιψη του ελαιοκάρπου, η Δημογεροντία δανείστηκε χρήματα από τον Αρχιμανδρίτη και Ελληνοδιδάσκαλο Ευγένιο Θάλασσα και από τον υφασματοπώλη Δημήτριο Γλεζέλη, για να χτίσει ατμοκίνητο ελαιοτριβείο, το οποίο να έχει δυο κατακόρυφες μυλόπετρες και σιδερένια πιεστήρια και στο οποίο να αλέθονται τη μέρα 25 μόδια. Επειδή τα χρήματα  που δανείστηκε δεν επαρκούσαν, η Δημογεροντία συγκάλεσε συνέλευση των νοικοκυραίων στην οποία αποφασίστηκε να πληρώσουν και όλοι οι κάτοικοι (πλην των φτωχών, χώρων και ορφανών) από δυο ημερομίσθια (προς 20 γρόσια το καθένα), να πουλήσει και η εκκλησία αγροκτήματα και να γραφτεί το ελαιοτριβείο στο όνομά της. Τα μηχανήματά του αγοράστηκαν από το ελληνικό μηχανουργείο Δ.Ισηγόνη στη Σμύρνη αντί 2.215 λιρών Τουρκίας, εκτός από τρεις μυλόπετρες, τη μεταφορά των εργαλείων, τα ναύλα του τελωνείου και τα έξοδα τοποθέτησης. Τα μηχανήματα και οι μυλόπετρες ήρθαν με καράβι στο Ντίπι. Από εκεί μεταφέρθηκαν στην Καρύνη με βόδια και μουλάρια και από την Καρύνη μέσω της «πατουμένης» (επειδή δεν υπήρχε ακόμα ο αμαξιτός δρόμος) με μεγάλες δυσκολίες έφτασαν στην Αγιάσο. Στον περίβολο του ελαιοτριβείου κτίστηκαν αποθήκες για τον ελαιόκαρπο, που αχρήστευσαν τις αποθήκες των σπιτιών. Δίπλα του χτίστηκαν και ελαιαποθήκες με πιθάρια και βυτίνες. Το ατμοκίνητο αυτό ελαιοτριβείο ήταν το τρίτο πάνω στη Λέσβο (υπήρχε ένα στη Γέρα και ένα στη Μυτιλήνη των Κουλαξίζηδων). Ανήκε στο Νοσοκομείο Αγιάσου. Το 1900 κοντά στο παλιό χτίστηκε και νέο μεγαλύτερο ατμοκίνητο ελαιοτριβείο. Αργότερα περιήλθε στην ιδιοκτησία του ΤΑΔ Αγιάσου. Σήμερα έχει ανακαινιστεί και διαμορφώθηκε σε Κέντρο Νεότητας του Δήμου Αγιάσου.

ergostasio_isigoni.jpg

Το ελαιοτριβείο των αδελφών Βουνάτσου στο «Καμπούδι».

Το ελαιοτριβείο του Παναγιώτη Σαπουναδέλλη (επονομαζόμενου Τοκιστή) στη θέση «Μπογιατζή». Ήταν ατμοκίνητο και χτίστηκε το 1900. Τα μηχανήματά του αγοράστηκαν από μηχανουργεία του Πειραιά και ήρθαν στο χωριό από το Ντίπι. Το 1905 δώρισε εν ζωή στην Εφορεία του Νοσοκομείου το ατμοκίνητο ελαιοτριβείο του με σκοπό να προσελκύσει σ’ αυτό πελατεία, αφού οι ελαιοπαραγωγοί το είχαν εγκαταλείψει λόγω των λαθροχειριών του ιδιοκτήτη. Αλλά, 20 χρόνια αργότερα η κυριότητα του ελαιοτριβείου δεν είχε ακόμα μεταβιβαστεί στο Νοσοκομείο, οπότε πάρθηκε δικαστικά από τον τότε πρόεδρο της Κοινότητας Δημήτριο Χατζησπύρο. Τελικά το 1931 η Εφορεία του Νοσοκομείου σε ειδική τελετή τον ανακήρυξε μεγάλο ευεργέτη.

tokistis.jpg

Το ελαιοτριβείο του Ευστρατίου Δουκάρου στον οικισμό Καρύνης του Δήμου Αγιάσου.

Σήμερα λειτουργεί μόνο το ελαιοτριβείο του Αγροτικού Συνεταιρισμού Αγιάσου στη θέση «Καμπούδι». Χτίστηκε το 1929 και ήταν ηλεκτροκίνητο.